Ἱερός Νιπτῆρας, ἀπό τὸ βίωμα ...στό δράμα

π. Γεώργιος Ἔξαρχος
ἐκπαιδευτικός, ΜΑ Κλασσικῆς Φιλολογίας, ὑπ. Δρ Ἱστορίας
ἐφημέριος Σιναϊτικοῦ μετοχίου Ἰωαννίνων

 

 

Ἡ Μετάβαση ἀπὸ τὸν κλασσικό - ἑλληνιστικὸ κόσμο πρὸς τὸν χριστιανισμό, ἰδίως μετα τὸ διάταγμα τῶν Μεδιολάνων, γίνεται σὲ τεντωμένο «πολιτιστικὰ» σχοινί! Σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς τῆς Αὐτοκρατορίας ὑπάρχουν ἀντιθέσεις ἀλλὰ καὶ συνθέσεις. Τὸ θέατρο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ξεφύγει ἀπὸ αὐτὸν τὸν κανόνα.
Βλέπουμε πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, οἱ ὁποῖοι τὸ πολεμοῦν στὰ κηρύγματά τους, θέλοντας νὰ προφυλάξουν τὸ ἄπειρο τότε πνευματικὰ ποίμνιό τους ἀπὸ τὰ πολλὰ παγανιστικὰ κατάλοιπα• βλέπουμε ὅμως
καὶ ἄλλους, ὀπως ὁ Μ. Βασίλειος καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολογος νὰ προσπαθουν νὰ τὸ ἐντάξουν στὴν καινούργια «πνευματικὴ» πραγματικότητα, καὶ ἐν πολλοῖς τὸ καταφέρνουν.
Καταρχὰς ἡ σύζευξη τοῦ ρωμαϊκοῦ δικαίου, τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ τῆς χριστιανικῆς παράδοσης γίνεται ἐμφανὴς καὶ σὲ κάθε λογῆς θεατρικὴ δραστηριότητα . Στοὺς τρεὶς πρώτους αἰῶνες τῶν διωγμῶν, τὸ ἑλληνικὸ θέατρο διαδραματίζει σημαντικὸ ρόλο στὴν διακωμώδηση τῆς χριστιανικῆς Πίστης.
Παρόλαυτα ὑπάρχουν θαυμαστὰ γεγονότα ποὺ μέσω τοῦ θεάτρου ἡ Ἀλήθεια θριαμβεύει! Γνωστὴ εἶναι ἡ περίπτωση μεταστροφῆς τοῦ ἁγίου Πορφυρίου του «ἀπὸ μίμων» τοῦ Ἐφεσίου, ὁ ὁποῖος μαρτύρησε ἐπὶ Αὐτοκράτορος Αὐρηλιανοῦ
(270-275) στὴν Καισάρεια. Κατὰ τὴν διάρκεια παρωδίας τοῦ Βαπτίσματος συνέβη ἀγγελοφάνεια καὶ ὁ Πορφύριος ἐξῆλθε τοῦ «βαπτιστηρίου» ὁμολογῶντας πίστη στὸν Χριστό. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς θεατὲς πίστεψαν στὸν Χριστό, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ διαταχθεῖ ἡ θανάτωση διὰ ξίφους πολλῶν ἐξ αὐτῶν μαζὶ μὲ τὸν ἅγιο Πορφύριο στὶς 4 Νοεμβρίου 270 . Ἔτσι σήμερα θεωρεῖται ὁ προστάτης τῶν ἠθοποιῶν.
Σήμερα πολλὰ «δραματοποιημένα» κείμενα

Ὁ ὑπερασπιστής τοῦ γένους Μακρυγιάννης ὡς σημερινό πρότυπο

 

Γεωργίου Κ. Ἐξάρχου
φιλολόγου

Ἂν ποτὲ τοῦτος ὁ δύσμοιρος τόπος ἀναδείξει πέντε-δέκα νεοέλληνες, σίγουρα ὁ Μακρυγιάννης θὰ καταταχθῆ ἀνάμεσά τους. Ὁ ρουμελιώτης στρατηγὸς ἀποτελεῖ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Ρωμηοῦ σὲ τοῦτον τὸν τόπο. Πρόκειται γιὰ μία ἀπὸ τὶς ἁγνότερες καὶ ἡρωικότερες μορφὲς ποὺ συνετέλεσαν στὸ «θαῦμα» τοῦ ‘21, προσωπικότητα ἀνιδιοτελῆ, ἑλληνορθόδοξη, μὲ ἔκδηλη τὴ λαϊκὴ εὐλάβεια.

Ὅλα αὐτὰ δὲν θὰ μᾶς ἦταν γνωστά, ἂν ὁ γενναῖος στρατηγὸς δὲν συνέγραφε τὸ ἐκπληκτικὸ κείμενο τῶν Ἀπομνημονευμάτων του. Σὲ αὐτὸ τὸ ἔργο ὁ Μακρυγιαννης σημειώνει ἀναμνήσεις καὶ κρίσεις ἀπὸ τὰ χρόνια τῆς Ἐπανάστασης ἕως τὸ ἔτος 1851. Τὸ ἔργο αὐτὸ ὁ ἀγωνιστὴς τὸ φύλαγε σὲ χειρόγραφες σημειώσεις στὸν κῆπο τοῦ σπιτιοῦ του.

Ὁ Γ. Βλαχογιαννης τὸ 1904 ἐξέδωσε, ἀφοῦ βεβαίως πρῶτα μετέγραψε τὸ ἔργο τοῦ Στρατηγοῦ. Ὡστόσο τὸ ἔργο αὐτὸ θὰ ἔμενε περαιτέρω στὴν ἀφάνεια, ἂν ὁ Γ. Σεφέρης, τὸ 1943, δὲν διέγειρε μέσα ἀπὸ ἄρθρα καὶ ἐργασίες του τὸ ἐνδιαφέρον ὄχι μόνο μεγάλου κύκλου διαννοουμένων, ἀλλὰ καὶ τοῦ εὐρυτέρου κοινοῦ γιὰ τὸν Μακρυγιάννη. Ὁ νομπελίστας μας ποιητὴς γράφει: «τὸ Α καὶ τὸ Ω στὴν ζωὴ μου εἶναι ὁ Μακρυγιάννης…». Ὁ Σεφέρης, λοιπόν, τολμᾶ νὰ ταυτίση τὸν Στρατηγὸ μὲ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες